VERİ İŞLEME

ARİTMETİK ORTALAMA VE AÇIKLIK

ARİTMETİK ORTALAMA NEDİR?

• Bir veri grubundaki tüm verilerin toplamının veri sayısına bölümüne aritmetik ortalama denir.

Aritmetik ortalamayı günlük hayatta sıklıkla kullanırız.

Örneğin; bir dersteki notlarımızı hesaplarken notları toplar not sayısına böleriz.

ÖRNEK: Dursun, Matematik dersi sınavlarından 80, 70 ve 93 almıştır. Dursun’un Matematik dersi sınav ortalamasını bulalım.

Önce verileri toplarız: 80 + 70 + 93 = 243 buluruz.

Daha sonra 3 tane sınav notu olduğu için notların toplamını sınav sayısına böleriz ve aritmetik ortalamayı

    buluruz.

ÖRNEK: Bir ildeki hava sıcaklığı bir hafta boyunca her gün ölçülmüştür ve 21, 20, 17, 22, 24, 25, 25 °C verileri elde edilmiştir. Bu ildeki bu haftanın sıcaklık ortalamasını bulalım.

Önce verileri toplarız: 21 + 20 + 17 + 22 + 24 + 25 + 25 = 154 buluruz.

Daha sonra bir haftada 7 gün olduğu için toplamı 7’ye böleriz ve aritmetik ortalamayı

   buluruz.

ÖRNEK: Aslı Türkçe dersinden birinci sınavda 60, ikinci sınavda 80 almıştır. Buna göre:

A) Bu iki sınavın ortalamasını bulalım.

Ortalama:

    bulunur.

B) Üçüncü sınavdan 70 alırsa üç sınavın ortalaması değişir mi?

Ortalama:

  bulunur.

Üçüncü sınavdan 70 aldığında ortalama değişmedi. Çünkü ilk iki sınavın ortalaması da 70’ti.

C) Üçüncü sınavdan 85 alırsa üç sınavın ortalaması nasıl değişir?

Ortalama:

  bulunur.

Üçüncü sınavdan 85 aldığında ortalaması yükseldi. Çünkü ilk iki sınavın ortalaması da 70’ti ve üçüncü sınavda bu ortalamanın üzerinde bir puan aldı.

D) Üçüncü sınavdan 55 alırsa üç sınavın ortalaması nasıl değişir?

Ortalama:

  bulunur.

Üçüncü sınavdan 55 aldığında ortalaması düştü. Çünkü ilk iki sınavın ortalaması da 70’ti ve üçüncü sınavda bu ortalamanın altında bir puan aldı.

NOT: Bir veri grubuna aritmetik ortalama değeriyle aynı bir verinin eklenmesi veya çıkartılması aritmetik ortalamayı etkilemez, aritmetik ortalama değerinden farklı bir verinin eklenmesi veya çıkartılması aritmetik ortalamayı etkiler. [SPOT 1 ]

AÇIKLIK NEDİR?

Bir veri grubundaki en büyük değer ile en küçük değer arasındaki farka açıklık denir.

Açıklık = En Büyük Değer – En Küçük Değer

ÖRNEK: Bir ildeki hava sıcaklığı bir hafta boyunca her gün ölçülmüştür ve 21, 20, 17, 22, 24, 25, 25 °C verileri elde edilmiştir. Bu ildeki bu haftanın sıcaklık verilerinin açıklını bulalım.

Hava sıcaklığının aldığı en büyük değer: 25

Hava sıcaklığının aldığı en küçük değer: 17

En yüksek sıcaklık ile en düşük sıcaklık arasındaki fark açıklıktır.

 Açıklık = 25 – 17 = 8 olarak bulunur.

ÖRNEK: Aşağıdaki verilerin açıklığını ve aritmetik ortalamasını bulalım.

12, 28, 45, 21, 3, 41

Aritmetik Ortalama: (12 + 28 + 45 + 21 + 3 + 41) / 6 =  150 / 6 = 25

Açıklık: En büyük değer 45 ve en küçük değer 3 —> 45 – 3 = 42

ÖRNEK: Aşağıdaki grafikte Kayseri ilinin 5 günlük gündüz ve gece hava sıcaklığı verilmiştir.

A) Gündüz hava sıcaklığının açıklığı kaçtır?

Gündüz en yüksek 25 °C, en düşük 19 °C’dir. Açıklık 25-19=6

B) Gece hava sıcaklığının açıklığı kaçtır?

Gece en yüksek 11 °C, en düşük 8 °C’dir. Açıklık 11-8=3

C) Gece – gündüz ortalama sıcaklık farkı kaç °C olmuştur?

Gündüz sıcaklık ortalaması:

 bulunur.

Gece sıcaklık ortalaması:

bulunur.

Ortalama Sıcaklık Farkı = 21,6 – 9,6 = 12 °C

NOT: Bir veri grubunun açıklığının fazla olması verilerin en büyüğü ile en küçüğünün birbirinden uzak, az olması ise verilerin en büyüğü ile en küçüğünün birbirine yakın olduğu anlamına gelir. [SPOT 2 ]